ΚΗΡΥΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ 318 ΘΕΟΦΟΡΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Α΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

Κυριακή των Αγ. Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου

Ιω. 17, 1-13

 

Κατά τη σημερινή Κυριακή έχει ορίσει η Εκκλησία μας να εορτάζουμε και να τιμούμε την μνήμη των αγίων 318Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου, που συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίαςτο 325 μ.χ., καταδίκασε την αίρεση του Αρειανισμού και θέσπισε τοΣύμβολο της Πίστεως, κοινό για όλους τους χριστιανούς, το οποίο περιέχεισυνοπτικά τα κύρια σημεία της ορθής Πίστεως. Ο σημερινός εορτασμός, μιαΚυριακή πριν την Πεντηκοστή, θεσπίστηκε για να τονιστεί η θεότητα τουπροσώπου του Χριστού και η μεγάη σημασία αυτής της αλήθειας για ολόκληρητην Εκκλησία.

Ο Άρειος με τη διδασκαλία του αρνούνταν ουσιαστικά την θεότητα του Χριστού, και αυτό ακριβώς πολέμησανοι άγιοι Πατέρες της Α' Οικουμενικής Συνόδου: κατέδειξαν καιυπερασπίστηκαν την ορθή πίστη, όπως προκύπτει μέσα από τα λόγια τουίδιου του Χριστού που διαβάζουμε στα Ευαγγέλια, ότι δηλαδή ο Ιησούς
Χριστός είναι ο σαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού, που έπαθε και
Αναστήθηκε για την σωτηρία του κόσμου. Γι αυτό και στο Σύμβολο της
Πίστεως ομολογούμε με έμφαση ότι ο Ιησούς Χριστός είναι "φῶς εκ φωτός,
θεός ἀληθινός ἐκ θεοῦ ἀληθινοῦ", ότι δεν είναι κτίσμα, και ότι υπήρχε
πάντα μαζί με τον Πατέρα. Ομολογούμε επίσης ότι ο θεάνθρωπος Χριστός
έπαθε και ετάφη και αναστήθηκε την τρίτη μέρα, και ανελἠφθη στους
ουρανούς και θα έλθει, τέλος, κατά την ημέρα της Δευτέρας παρουσίας Του,
να κρίνει τους ζώντες και τους νεκρούς.

Παράλληλα με την ορθή πίστη, οι Άγιοι Πατέρες διαφύλαξαν και την ενότητα της
Εκκλησίας, μιας που η κάθε αίρεση γίνεται αφορμή για τη διάσπαση των
πιστών, για την καταρράκωση του ίδιου του σώματος του Χριστού, που είναι
η Εκκλησία. Και προϋπόθεση για την ενότητα των πιστών αποτελεί η
ενότητα στην πίστη και η επενέργεια του Αγίου Πνεύματος, όπως θα δούμε
και θα ζήσουμε την ερχόμενη Κυριακή.

Όλες αυτές οι αλήθειες, και κυρίως ό,τι αφορά στο πρόσωπο του Χριστού,
περιέχονται στην Προσευχή του Κυρίου προς τον Θεό Πατέρα, το βράδι του
Μυστικού Δείπνου, την οποία, όπως μας την παρέδωσε ο Ευαγγελιστής
Ιωάννης, διαβάσαμε σήμερα κατά τη Θεία Λειτουργία. "Πάτερ", προσεύχεται,
"δόξασε τον Υιό σου", εννοώντας την τριήμερο Ανάστασή Του, "για να σε
δοξάσει κι εκείνος και να δώσει ζωή αιώνιο σε κάθε άνθρωπο"... "Γιατί
αυτή είναι η αιώνιος ζωή", συνεχίζει, "το να γνωρίζουν οι άνθρωποι
εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, και τον Ιησού Χριστό, που εσύ απέστειλες
στον κόσμο".... "και τώρα δόξασέ με, με την δόξα που είχα μαζί σου, πριν
ακόμα τη δημιουργία του κόσμου. Φανέρωσα το όνομά σου στους ανθρώπους
και γνώρισαν ότι αληθινά είμαι Υιός σου και πίστεψαν ότι εσύ με
απέστειλες". Γι αυτό και παρακαλεί τον Θεό Πατέρα να διαφυλάξει
ενωμένους τους μαθητές Του, και κατ' επέκταση όλους όσους πίστεψαν σε
Αυτόν: "δεν ζητάω για τον κόσμο, αλλά για αυτούς που μου έδωσες... Πάτερ
άγιε, διαφύλαξε αυτούς με τη δύναμη του ονόματός σου, το οποίο μου
έδωσες, ώστε να είναι ένα, όπως κι εμείς είμαστε ένα".

Το ζήτημα της ενότητας μεταξύ των ανθρώπων είναι από τα πλέον δύσκολα, αν
αναλογιστούμε την παγκόσμια, αλλά και την προσωπική του ο καθένας μας
ιστορία. Ιδιαίτερα μάλιστα στις μέρες μας, όπου η σύγχρονη βαβυλωνία της
ατομοκεντρικότητας από τη μια και της "πολυ-πολιτισμικότητας" από την
άλλη, σφυροκοπούν τα θεμένια της κοινωνίας, διαβρώνοντας αντίστοιχα κάθε
ευαισθησία προς τον πλησίον και κάθε δυνατότητα συμφωνίας στο
πολιτισμικό και πνευματικό πεδίο. Το ότι η ενότητα προϋποθέτει την
ταύτιση στα θέματα της πίστεως, το εκφράζει η Εκκλησία μας σε κάθε Θεία
Λειτουργία,όταν λίγο πριν κοινωνήσουμε μας καλεί να ζητήσουμε από τον
Χριστό "τήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος"
και να εμπιστευτούμε σε Αυτόν "ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν
ἡμῶν".

Αυτή την εμπιστοσύνη προς τον Θεό, την ομόνοια ως προς την πίστη και την ενότητα εν Χριστώ μας διδάσκουν σήμερα τόσο ο ίδιος ο Κύριος όσο και οι άγιοι Πατέρες πουεορτάζουμε. Και για να γίνει πράξη η ενότητα στη ζωή μας, σύμφωνα με την προσευχή του Ιησού, οφείλουμε να γνωρίσουμε τις αλήθειες της πίστεώς μας, να μελετάμε τον λόγο του Θεού και την διδασκαλία της Εκκλησίας, καινα προσευχόμαστε στον Θεό να μας σκεπάζει με την φωτιστική καιαγιαστική και ενοποιό δύναμη του Αγίου Πνεύματος.

«Ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι»Ραφαήλ Χ. Μισιαούλης

Χριστός Ανέστη!

Πέμπτη Κυριακή από του Πάσχα και η Εκκλησία μας, μας παρουσιάζει το διάλογο του Κυρίου με μια γυναίκα Σαμαρείτιδα. Ένα διάλογο ουσιαστικό και διαχρονικό που ισχύει και θα ισχύει εις τους αιώνες των αιώνων, με πολλά μηνύματα προς τον κάθε ένα από μας.
Πηγαίνει ο Χριστός στην Σαμάρεια και συγκεκριμένα στην πόλη Συχάρ, στον τόπο που ο πατριάρχης Ιακώβ είχε φτιάξει ένα πηγάδι[1]. Ο Ιακώβ αγόρασε ένα κομμάτι γης από τους υιούς του Εμώρ κι έκτισε εκεί ένα θυσιαστήριο με το όνομα «Θεός του Ισραήλ»[3].

Αργότερα αυτή τη γη την δώρισε στον υιό του, τον Ιωσήφ. Πηγαίνοντας, λοιπόν, ο Ιησούς κοντοστάθηκε στο σημείο του πηγαδιού, κουρασμένος, ώρα του μεσημεριού «ην δε ωσεί ώρα έκτη»[4], περιμένοντας να περάσει κάποιος να του δώσει να νερό να πιει. Δεν μπορούσε ο Παντοδύναμος Κύριος να πιει μόνος του και χρειαζόταν κάποιο άλλο; Σε αυτό το σημείο μας δίνει το δίδαγμα ότι πρέπει να έχουμε υπομονή, να συνεργαζόμαστε με όλους τους ανθρώπους, να τους βοηθάμε και να μας βοηθούν «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε»[5]. Να μάθουμε να περιμένουμε την κατάλληλη στιγμή για το κάθε τι στη ζωή μας και όχι όλα εδώ και τώρα.

Βρίσκει ο Κύριος την κατάλληλη στιγμή, γνωρίζοντας ότι σε εκείνη την πόλη, εκείνη την ώρα του μεσημεριού υπήρχε πνευματικό θήραμα, όπως λέει και ο Ιερός Χρυσόστομος, και πήγε να το συλλάβει. Ένα ερώτημα είναι γιατί ο Κύριος να απομακρύνει τους μαθητάς του αποστέλλοντάς τους να πάνε στην πόλη να αγοράσουν τρόφιμα; Ο Ιερός Χρυσόστομος μας απαντάει λέγοντάς μας ότι εάν τους έβλεπε η Σαμαρείτιδα όλους μαζεμένους εκεί τον Διδάσκαλο με τους μαθητές, το σίγουρο είναι το θήραμα θα έφευγε από εκεί και το ψάρι θα χανόταν[6].

Έρχεται, λοιπόν, μια γυναίκα Σαμαρείτιδα να βγάλει νερό και της λέει ο Κύριος «δός μοι πιείν»[7]. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει την καταγωγή της γυναικός, της Σαμαρείτιδος, διά τον λόγο ότι οι Ιουδαίοι χαρακτήριζαν τους Σαμαρείτες ως ειδωλολάτρες. Αναρωτήθηκε η γυναίκα πως και ένας Ιουδαίος μίλησε σε μια Σαμαρείτιδα, εφόσον οι Ιουδαίοι μισούσαν τους Σαμαρείτες. Στο σημείο αυτό, ο Κύριος δείχνει ποιος πραγματικά είναι. Αποκαλύπτει την μεσσιανικότητά του, λέγοντάς της ότι εάν γνώριζε ποιος της ζητάει νερό να πιει θα ζητούσε αυτή να πιει νερό από τον Κύριο, του οποίου το νερό όποιος το γευθεί δεν διψάει ποτέ πια στη ζωή του. Ο Μεσσίας διακήρυξε ότι είναι το «ύδωρ το ζων».

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί η αλληγορική ερμηνεία που μας παραδίδει ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής για τους πέντε άνδρες που είχε η Σαμαρείτιδα αλλά και για τον έκτο που δεν ήταν άνδρας της[8]. Η Σαμαρείτιδα σημαίνει τη φύση ή την ψυχή του καθενός, που χωρίς το προφητικό χάρισμα συμβίωσε με όλους τους νόμους που δόθηκαν στη φύση μας. Έλαβε η φύση ως άνδρα τον πρώτο νόμο το νόμο στον παράδεισο, τον δεύτερο νόμο το νόμο μετά τον παράδεισο, τον τρίτο νόμο κατά τον κατακλυσμό του Νώε, τέταρτο νόμο το νόμο της περιτομής επί του Αβραάμ και πέμπτο το νόμο της προσφοράς του Ισαάκ. Αυτούς τους νόμους τους έλαβε η φύση και τους απέρριψε εξαιτίας της ακαρπίας της στα έργα της αρετής.

Επιπλέον, ο Άγιος Μάξιμος κάνει αλληγορία του πηγαδιού λέγοντας ότι είναι η Γραφή, το νερό είναι η γνώση που περιέχει η Γραφή και το άντλημα είναι η μάθηση με το γράμμα του θείου λόγου, που δεν την είχε ο Κύριος, γιατί ήταν ο ίδιος ο Λόγος και δεν έδιναν σε όσους πίστευαν τη γνώση από μάθηση και μελέτη, αλλά δωρίζει στους αξίους την εκ μέρους της πνευματικής χάριτος αέναη σοφία που δεν έχει ποτέ τέλος[9].

Να αναφερθεί ότι ανάμεσα στους πολλούς θεούς που πίστευαν οι Σαμαρείτες, μέσα τους διατηρούσαν και κάποια πίστη στο Θεό του Ισραήλ. Και κρατούσαν την πίστη αυτή όχι επειδή γνώριζαν το Θεό αυτό, αλλ’ από σεβασμό στον Ισραήλ που κάποτε είχε ζήσει ανάμεσά τους. Γι’ αυτό κι η Σαμαρείτιδα μίλησε για τον «πατέρα μας Ιακώβ»[10]. Οι Σαμαρείτες σίγουρα θα είχαν ακούσει την προφητεία για το άστρο που θ’ ανατείλει από τον Ιακώβ «ἀνατελεί ἄστρον εξ Ιακώβ»[11].

Ο Ποιμήν της Θεσσαλονίκης Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς σε ομιλία του την Κυριακή της Σαμαρείτιδος αναφέρει ότι από την στιγμή που ομολόγησε ο Ιησούς ότι Αυτός είναι ο Χριστός, αμέσως η Φωτεινή γίνεται εκλεκτή ευαγγελίστρια αφήνοντας τα πάντα και παρασύροντας όλους τους Σαμαρείτες στον Ιησού Χριστό. Έτσι, με τον υπόλοιπο φωτοειδή της βίο ως Αγία Φωτεινή, σφραγίζει με το μαρτύριο και την αγάπη της τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό[12].

Στην περίπτωση της Σαμαρείτιδος ο Ιησούς πρώτα την έφερε σε συναίσθηση της αμαρτωλότητός της, της αποκαλύπτει ότι γνωρίζει τα κρύφια της καρδιάς της, της φωτίζει τα σκοτεινά σημεία της ζωής της, κι έπειτα της δημιουργεί εσωτερική συνειδησιακή κρίση που την οδηγεί στη γνήσια εξομολόγηση[13]. Μετά έρχεται η Μετάνοια, η οποία μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε γνήσια και πιστά τέκνα του Θεού.

«Δὀς μοι πιείν» η χαρακτηριστική φράση του Κυρίου. Τα λόγια αυτά δεν τα είπε μόνο στην Σαμαρείτιδα. Απευθύνονται σε όλες τις γενεές των ανθρώπων έως της συντέλειας των αιώνων. Ο Σωτήρας μας Χριστός δεν έδωσε το ζων ύδωρ μόνο στους Σαμαρείτες και τους Ιουδαίους. Το έδωσε κι εξακολουθεί να το δίνει μέχρι σήμερα σε κάθε άνθρωπο που έχει επίγνωση της πνευματικής του δίψας στην έρημο αυτής της ζωής.

Ο Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας γράφει ότι «ἡ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν δίψα ἀπείρου δεῖταί τινος ὕδατος»[14]. Η δίψα της ανθρώπινης ψυχής χρειάζεται νερό που να μην έχει ποτέ τέλος. Αυτό το άπειρο νερό είναι η θεία Χάρις «η πάντοτε τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα»[15]. Μόνο ο Θεός μπορεί να λύσει το πρόβλημα της λειψανδρίας στον άνθρωπο, ο οποίος έχει κάθε τελειότητα σε άπειρο βαθμό και είναι η πηγή κάθε αγαθού.

Είναι αδύνατο να γνωρίσουμε αληθινά τον Κύριό μας παρά μόνο μέσω του Αγίου Πνεύματος. Αυτό μας το επιβεβαιώνει και ο Απόστολος Παύλος λέγοντας «κανείς δεν μπορεί να πει ότι ο Ιησούς είναι ο Κύριος, παρά μόνο με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος»[16]. Έξω από τον Χριστιανισμό δεν υπάρχει καμία αρετή, δεν υπάρχει κανένα καλό που ν΄ αξίζει τον ουρανό. Το «καλό», λέει ο όσιος Μάρκος ο Ασκητής , «δεν είναι δυνατό να πράττεται ή να πιστεύεται, παρά μόνο με την ένωση με τον Ιησού Χριστό και με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος»[17].

Ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ λέει ότι τα φυσικώς καλά μας έργα δεν αξίζουν για τον Θεό, γιατί απορρέουν από την πεσμένη μας φύση. Μέσα μας το καλό είναι ανάμικτο με το κακό και το ελάχιστο καλό μόλις που διακρίνεται ανάμεσα στο περίσσιο κακό. Έτσι, αποτιμώνται από τον Θεό και το Ευαγγέλιο η φυσική ανθρώπινη καλοσύνη και οι πράξεις που απορρέουν από αυτήν[18].

Ευλογημένοι είναι όσοι ακούνε τη φωνή Του και τον πλησιάζουν με πίστη. Ο Χριστός δε θα τους ρωτήσει ούτε ποια γλώσσα μιλάνε ούτε σε ποιο έθνος ανήκουν. Ούτε την ηλικία τους θέλει να μάθει ούτε αν είναι πλούσιοι ή φτωχοί. Θα δώσει σε όλους «ύδωρ ζων» για να τους ενισχύσει και να τους αναζωογονήσει, να τους ανανεώσει και να τους αναγεννήσει, να τους υιοθετήσει, να τους βγάλει από το πύρινο καμίνι αυτού του κόσμου και να τους οδηγήσει στη γη της επαγγελίας[19]. Μόνο ο αληθινός χριστιανός, ο χριστιανός που συνδυάζει δηλαδή την πίστη με τα έργα, μπορεί να είναι ο αληθινός λάτρης του Θεού.

Είθε να αξιωθούμε κι εμείς να γίνουμε πιστά τέκνα του Κυρίου μας , όπως την σήμερα τιμώμενη Αγία και ισαπόστολο Φωτεινή, η οποία αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για κάθε χριστιανό που ζει μέσα στον βούρκο της αμαρτίας και καταφεύγει στην Μετανοια

Χριστός Ανέστη!

[1] (σημ. στον τίτλο) Ιωαν. 4,26
[2] Ιωαν. 4, 5
[3] Γεν. 33, 19-20
[4] Ιωαν. 4, 6
[5] Γαλ. 6,2
[6] Αγ. Ιωάν. Χρυσοστόμου, Ομιλία εις την Κυριακή της Σαμαρείτιδος – Μητρ. Τρίκκης και Σταγών Διονυσίου, Πατερικό Κυριακοδρόμιο, Δεύτερος Τόμος, σελ. 43-58
[7] Ιωαν. 4,8
[8] Ιωαν. 4, 16-18
[9] Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, Φιλοκαλία, Τόμος 14β, σελ 263
[10] Ιωαν. 4,13
[11] Αριθμοί 24, 17
[12] Αγ. Γρηγορίου Αρχ. Θεσσαλονίκης του Παλαμά, Ομιλία επί του Ευαγγελίου του Χριστού περί της Σαμαρείτιδος, Πατερικό Κυριακοδρόμιο σελ. 71
[13] Μητροπολίτου Φθιώτιδος Νικολάου, «Εἰς ἐπίγνωσιν Θεοῦ», Αποστολική Διακονία –Έκδοσις Β΄1999
[14] Αγ. Νικολάου Καβάσιλα, Περί της εν Χριστώ ζωής, Λόγος Β’ 66, ΕΠΕ 22, 376
[15] Α΄ Ευχή εις την Χειροτονία Πρεσβυτέρου
[16] Α΄Κορ. 12,3
[17] Οσίου Μάρκου του Ασκητού, Περί νόμου πνευματικού κεφάλαια, Σ’, β’
[18] Αγ. Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, επισκόπου Καυκάσου και Μαύρης Θάλασσας, «Ασκητικές Ομιλίες Α΄», Έκδοση Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής
[19] Απόσπασμα από το βιβλίο «ΟΜΙΛΙΕΣ Γ’: ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΗΜΕΡΑ – Από την Κυριακή του Πάσχα ως την Πεντηκοστή» Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Μετάφραση – Επιμέλεια ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ – 2011